Лудомания – әлеуметтік мәселе ретінде
Қазіргі әлемде ойынға тәуелділік күрделі әлеуметтік мәселе болып табылады. Лудомания – құмар ойындарға деген патологиялық тәуелділік. Жалпы қазіргі таңда халықтың барлық дерлік топтары құмар ойындар ойнаумен әуестенген. Компьютерлер мен соңғы цифрлық технологиялардың дамуы компьютерлік ойындардың орасан зор санын дамытуға серпін берді. Компьютерлік технологияның өсуімен ойынға тәуелділердің саны да күрт өсті. Құмар ойындарға тәуелді адамдардың ең айрықша белгілері ретінде жеке әлеуметтік байланыстардың нашарлауы, күнкөрістің болмауы сияқты күрделі әлеуметтік мәселелер қарастырылады.
Құмар ойындарға тәуелділік — бұл жеке адам мен жалпы қоғам үшін өмір күрделік мәселе ретінде сипатталатын ауыр патологиялық жағдай. Құмар ойындарға тәуелділік құмар ойындармен айналысуға деген басылмайтын құштарлықпен, психологиялық мінез-құлықтың өзгеруімен сипатталады. Ойынға толықтай тәуелді болып, сіңген адам өмірдің отбасылық, материалдық, кәсіби және әлеуметтік салаларында қиындықтар көріп, қоғамдық белсенді өмір салтынан шектеледі. Тәуелді адамдар сәйкесінше барлық назарын ойынға аударады, олар үнемі ойнауға және жеңіске жетуге деген ықыласын әрдайым жанындағы жақындарына сездіреді.
Бұл құбылыс әсіресе жастар арасында кеңінен таралған. Компьютерлік ойындар көбінесе тәуелділіктің негізгі объектісіне айналды. Мұндай ойындар көбінесе жас ұрпақтың адамгершілік құндылықтарын қалыптастыруға кері әсерін тигізетін зорлық-зомбылық пен жауапсыздықпен сипатталады. Құмар ойындарға тәуелділіктің қалыптасу механизмі эндорфиндердің – ләззат гормондарының жоғары деңгейінен туындаған психологиялық өзгерістерге негізделген.
Құмар ойындарға тәуелділік қоғамның көптеген салаларына әсер етеді, бірақ әсіресе жас және орта жастағы адамдар тәуекелге ұшырайды. Ойын уақытына бақылаудың болмауы отбасында, білім беруде және әлеуметтік өмірде күрделі проблемаларды тудырады.
Құмар ойындарға тәуелділіктің алдын алу – жастармен жұмыстың маңызды бағыты. Алдын алу шаралары тұлғаның дамуы үшін қолайлы жағдайлар жасауға, ойынға тәуелділіктің қауіптілігі туралы ақпараттандыруға және моральдық және психикалық денсаулықты нығайтуға бағытталған іс-шараларды өткізуге бағытталған. Осылайша, ойынға тәуелділік қоғам мен мемлекеттің назарын талап ететін күрделі әлеуметтік мәселе болып табылады. Бұл құбылыстың алдын алу жастармен жұмыс істеу және олардың психологиялық денсаулығын сақтаудағы басым бағыттардың біріне айналуы тиіс.
Ойынға тәуелділіктің алдын алу шаралары келесі принциптерге негізделуі керек:
- Қол жетімділік принципі. Жас ерекшеліктеріне, жеке ерекшеліктеріне қарай іс-шаралар ұйымдастыру;
- Іс-әрекет тәсілінің принципі. Жеке адамды әртүрлі қызмет түрлерімен сипатталатын іс-шаралар жүйесіне қосу, сәттілік жағдайын жасау;
- Тұлғаға бағытталған тәсіл принципі;
- Әсердің жан-жақты принципі (отбасындағы қатынастарды түзету, қоғамдық өмірге қосу және т.б.);
- Жүйелілік, күрделілік, айқындау принципі.